facebook
Έφηβοι

Εθισμός στο Διαδίκτυο

Εθισμός στο Διαδίκτυο

Η χρήση του διαδικτύου είναι πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν οι χρήστες είναι πάρα πολλά με αποτέλεσμα να είναι ένα απαραίτητο εργαλείο που όμως όπως και κάθε εργαλείο χρειάζεται οδηγίες χρήσεις. Πέρα από την πρόσβαση σε χιλιάδες πληροφορίες, τις διάφορες μορφές ψυχαγωγίας και επικοινωνίας,  υπάρχουν και κίνδυνοι τόσο μέσα από τις διάφορες μορφές κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας όσο και από τις ιστοσελίδες που προωθούν τις αγοραπωλησίες. Φυσικά η πιο εύκολη παγίδα έχει να κάνει με το χρόνο ενασχόλησης μας με αυτό το εργαλείο.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για τους εφήβους είναι να θέσουν όρια στο αίσθημα του «ανήκειν» όπως το βιώνουν μέσα από το διαδίκτυο που πλέον παρέχεται όχι μόνο από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές αλλά και άμεσα και εύκολα από τα κινητά τηλέφωνα. Ο έφηβος βρίσκει το διαδίκτυο σαν  ένα τρόπο να είναι πάντα και παντού μέλος μιας παρέας και μίας συνεχούς αλληλεπίδρασης, τονώνοντας την αυτοεκτίμησή του με εύκολο, γρήγορο και ελεγχόμενο τρόπο (καθώς η διαδικτυακή επικοινωνία είτε σε  μορφή φωτογραφιών και συνδέσμων που δημοσιεύονται, είτε με τη μορφή γραπτών μηνυμάτων δίνει στους χρήστες την ευκαιρία ελεγχόμενου χρόνου προετοιμασίας και ανταπόκρισης σε αντίθεση με την πραγματική αυθόρμητη συζήτηση πρόσωπο με πρόσωπο). Μέσα από το διαδίκτυο μπορούν να κρύψουν τα ελαττώματα τους και να παρουσιάσουν τον εαυτό τους όπως ακριβώς θα ήθελαν χωρίς περιορισμό και πολλές φορές χωρίς έλεγχο από τους γονείς.
Ωστόσο η υπερβολική χρήση του διαδικτύου μπορεί να προκαλέσει είτε σωματικά προβλήματα όπως παραμέληση προσωπικής υγιεινής, ημικρανίες, διατροφικά προβλήματα, διαταραχές ύπνου, είτε προβλήματα στην ψυχική μας κατάσταση όπως άγχος, νευρικότητα, ευερεθιστότητα, επιθετικότητα τα οποία μπορούν να επηρεάσουν τις σχέσεις μας στο πραγματικό κόσμο τόσο με τους γονείς όσο και με τους φίλους αλλά και το περιβάλλον του σχολείου.

Ορισμός υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

Η παθολογική χρήση του διαδικτύου αναφέρεται στην πολύωρη ενασχόληση του ατόμου με αυτό, χωρίς τον έλεγχο του χρόνου (Τζαβέλλα και συν., 2011), ή διαφορετικά ορίζεται ως «η ανικανότητα των ατόμων να ελέγχουν τη χρήση του διαδικτύου με αποτέλεσμα να δημιουργείται δυσφορία και να επηρεάζεται η ποιότητα ζωής του ατόμου» (Han, Hwang & Renshaw, 2010).

Λέμε ότι ένα άτομο είναι εθισμένο στο διαδίκτυο όταν:
  1. Χρειάζεται ολοένα και περισσότερο χρόνο σε Online παιχνίδια.
  2. Αποκρύπτουν από τους γονείς τους το χρόνο που αφιερώνουν στο διαδίκτυο.
  3. Παρατηρούνται αλλαγές στη διάθεσή τους λόγω της χρήσης.
  4. Εκφράζουν θυμό, νευρικότητα, και εμφανίζουν συμπεριφορές όπως το να χτυπούν τα δάχτυλά τους στο τραπέζι σαν να πληκτρολογούν, όταν δεν ασχολούνται με το διαδίκτυο.
  5. Παρουσιάζουν δυσκολία σε θέματα διαχείρισης χρόνου σε βαθμό που δυσλειτουργούν στην καθημερινότητά τους κ.α.
Φαίνεται ότι αρκετές διαταραχές όπως η κατάθλιψη, το κοινωνικό άγχος, η ΔΕΠ-Υ και άλλα, εντοπίζονται συχνότερα σε χρήστες εθισμένους στο διαδίκτυο καθώς επίσης ο εθισμός αυτός δυσχεραίνει τη θεραπεία των συμπτωμάτων.

Συμπεριφορές Υψηλού Κινδύνου
  • Διαδικτυακή αποπλάνηση
  • Έκθεση σε σεξουαλικό περιεχόμενο
  • Διαδικτυακός εκφοβισμός
  • Κοινωνικά δίκτυα (υπερβολική ενασχόληση και κοινωνικοποίηση χωρίς όρια)
  • Τυχερά παιχνίδια-Τζόγος
  • Ηλεκτρονικά/Διαδικτυακά παιχνίδια
Τέσσερις τύποι υψηλού κινδύνου

Σύμφωνα με μια έρευνα από την Ευρωπαϊκή Ένωση  (πρόγραμμα Safeinternet Plus)στην οποία συμμετείχαν η Ισλανδία, Γερμανία, Ολλανδία, Πολωνία, Ρουμανία, Ελλάδα και Ισπανία διατυπώθηκαν τέσσερις τύποι υψηλού κινδύνου:
1. Αυτός που είναι παγιδευμένος:
Τα άτομα αυτά συνήθως έχουν χαμηλές κοινωνικές δεξιότητες με αποτέλεσμα συχνά να απογοητεύονται και να αποκλείονται από δραστηριότητες και συνεπώς αυτοπαγιδεύονται στο διαδίκτυο.

2. Αυτός που μοιάζει με ζογκλέρ:
Τα άτομα αυτά έχουν ικανοποιητική ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα εκτός διαδικτύου. Οι διαδικτυακές δραστηριότητες συχνά έχουν στενή σχέση με τις εξω-διαδικτυακές (π.χ. έφηβος/η που έχει πολλούς φίλους, έχει και ισχυρή παρουσία στο facebook και σε άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης).

3. Αυτός που ολοκληρώνει έναν «πλήρη κύκλο»:
Τα άτομα αυτά έχουν ικανοποιητική ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα, ωστόσο λόγω της αναπτυξιακής φάσης της εφηβείας  βιώνουν έναν κύκλο υπερβολής σε σχέση με το διαδίκτυο.

4. Αυτός που βαριέται τα πάντα:
Τα άτομα αυτά χαρακτηρίζονται από μειωμένο κίνητρο για εξω-διαδικτυακή εμπειρία και συχνά διακατέχονται από ψυχοκοινωνικές δυσκολίες.

Αίτια

Η κυριότερη αιτία καθώς φαίνεται της παθολογικής χρήσης του διαδικτύου είναι η ανάγκη για διαχείριση δυσάρεστων συναισθημάτων (άγχος, επίλυση προβλημάτων κ.α) όπως αυτά προκύπτουν από την καθημερινότητα. Επιπλέον η έλλειψη επικοινωνίας και ορίων, η έλλειψη παροχής κινήτρων που ωθούν την δημιουργικότητα είναι επίσης παράγοντες που συμβάλλουν στο φαινόμενο το οποίο φαίνεται να βάζει τις ρίζες του βαθιά στην παιδική ηλικία και να τίθεται εκτός ορίων στην εφηβεία.
  
Θεραπεία

Ο εθισμός στο διαδίκτυο πρέπει να αντιμετωπίζεται με συστηματικό και εξειδικευμένο τρόπο όπως στην περίπτωση κάθε άλλης μορφής εθισμού. Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις βασίζονται κυρίως στην διαχείριση του χρόνου και στην παρατήρηση των καθημερινών δραστηριοτήτων. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας χρησιμοποιούνται προγράμματα παρακολούθησης των δραστηριοτήτων, καταγραφή των σκέψεων και συναισθημάτων των εθισμένων ατόμων, χρήση ξυπνητηριών και άλλων τεχνικών για των έλεγχο του χρόνου, τεχνικές χαλάρωσης και τεχνικές ελέγχου της συμπεριφοράς με στόχο τον περιορισμό της παρόρμησης που οδηγεί στην υπερβολική χρήση. Απαραίτητο κατά τη θεραπεία είναι η γονεική υποστήριξη και η ψυχοεκπαίδευση στο θέμα του εθισμού στο διαδίκτυο. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας πώς όταν αντιδράμε με θυμό και τιμωρητικό τρόπο σε έναν έφηβο πιθανότατα να ενισχύσουμε περισσότερο μια αντιδραστική συμπεριφορά υπέρ της χρήσης του διαδικτύου.

Η σημασία της πρόληψης

Η τεχνολογία και το διαδίκτυο θα μπορούσαν να αποτελέσουν έναν κόσμο ανακαλύψεων για το παιδί και τον νέο, μια υποστήριξη στην ανάπτυξη της εφευρετικότητάς του, ενίσχυση των γνώσεών του, μία ανοιχτή πόρτα με θέα όλο το κόσμο. Οι νέοι υποστηρίζουν τα θετικά του διαδικτύου, των Online παιχνιδιών μέσα από τα οποία αναπτύσουν την στρατηγική τους, τον αυτοέλεγχό τους, την γρήγορη ανταπόκριση τους και την επικοινωνία τους με συνομηλίκους. Δεν θα μπορούσαμε να διαφωνήσουμε εφόσον οι περισσότεροι από μας παρατηρούμε τους εαυτούς μας να μην μπορούμε να αποχωριστούμε το κινητό μας τηλέφωνο και φυσικά να συνδεόμαστε καθημερινά στο ίντερνετ για πάρα πολλούς λόγους, αναγνωρίζοντας τα θετικά του διαδικτύου. Στην διαδικασία της πρόληψης, σκοπός δεν είναι να τραβήξουμε τους νέους μακριά από τις οθόνες αλλά να τους μάθουμε πώς δεν είναι η μόνη πηγή διασκέδασης, χαλάρωσης, κοινωνικοποίησης, ευχαρίστησης. Θα πρέπει να γνωρίσουμε το διαδίκτυο και τις επιλογές που δίνει (ακόμα και τα παιχνίδια που ενδιαφέρουν τα παιδιά μας) μαζί με τα παιδιά μας, ώστε να μπορούμε να τα προστατεύσουμε από την παγίδα του εθισμού, ενισχύοντας και όλες τις άλλες επιλογές τους, αναγνωρίζοντας τους λόγους που μπορεί να οδηγούν το ενδιαφέρον τους αποκλειστικά προς το διαδίκτυο και υποστηρίζοντας τα στο να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες του πραγματικού κόσμου αντί να ζητήσουν προστασία στον διαδικτυακό κόσμο.